De geschiedenis van Belgische bieren

Bierklassiekers van alle tijden

Op de golven van de bierrevolutie, die vanuit Amerika tot ons kwam, veroverden uitgesproken bitter en zuur smakende bieren de harten van veel bierliefhebbers. Zij bleken een welkome afwisseling in een bierlandschap waarin pilsener dominant was. Even leek het er op dat sour ales en IPA’s (India pale ales) zelfs de aloude klassiekers uit traditionele Europese bierlanden, zoals België, zouden overvleugelen. Maar kijk: uitgerekend in 2024 staat Belgisch bier bier overeind, en op tafel bij talloze bierliefhebbers.

Klassieke bieren

Van oudsher worden vier Europese landen gezien als de klassieke bierculturen: Engeland, Duitsland, Tsjechië en België. Het hoeft niet te verbazen dat al deze landen in het noorden van Europa liggen: dwars door Europa loopt namelijk de ‘bierlijn’. Ten zuiden van deze lijn, waar het warmer is, groeit de druif en daar maakt (en drinkt) men vooral wijn. Boven die lijn, waar de druif minder lekker in zijn velletje zit, tiert juist graan welig: hier maakt, en drinkt, men dus vooral bier. Wel leuk te bedenken dat bier, de oudste door mensen gemaakte alcoholhoudende drank, afkomstig is uit het gebied ten oosten van de Middellandse Zee en duizenden jaren geleden een bloeiperiode in het Midden-Oosten en Egypte beleefde – waarna het zijn weg vond naar het noorden. Wijn nam rond de Middellandse Zee de plaats in van bier nadat de mens ontdekte hoe dit te maken in druifrijke gebieden – enkele duizenden jaren nadat de mens het eerste bier brouwde.

Tsjechië geldt als bierland vanwege de ‘uitvinding’ van het pilsener bier: in 1842 werd in de plaats Pilsen (Plžn) het biertype ontwikkeld dat tot op de dag van vandaag ’s werelds meest gedronken bierklassieker is. Zowel Duitsland als Engeland houden tot op de dag van vandaag hun tradities in ere: sterk regionaal gebonden specialiteiten zoals weizen of rauchbier (Duitsland) en real ale (Engeland) zijn nooit ‘verdwenen’ als gevolg van de opkomst van pilsener. België completeert het kwartet ‘klassieke bierculturen’ met onvergetelijke bierstijlen zoals dubbel, tripel en gerstewijn (adbijbier), bier van spontane gisting (lambiek, geuze, kriek), witbier, saison en gemengde gisting (Vlaams Rood/bruin).

Belgisch bier

Laten we niet vergeten dat sinds het midden van de negentiende eeuw talloze verbeteringen van het brouwproces zijn ontdekt en doorgevoerd – zo weten we pas echt wat gist is, en wat het doet, sinds de jaren 1860. Veel klassieke bierstijlen zijn dan ook, als we het bier van nu pakken, onherkenbaar veranderd ten opzichte van een of twee eeuwen geleden. Daarnaast zijn veel bekende Belgische bieren vaak veel jonger dan je geneigd bent te denken.

Zo goed als elk klooster of abdij brouwde bier in de Middeleeuwen – vooral voor eigen gebruik, en het overschot werd verkocht om verder in het levensonderhoud van de kloosterbewoners te voorzien en onderhoud aan de gebouwen te plegen. De Napoleontische revolutie maakte daar een bruut einde van: rond het jaar 1800 werden alle kloosters gesloten en onteigend, en kwam het brouwen er stil te liggen. Het duurde soms een eeuw voordat men de roerstok weer oppakte, waarbij vaak opnieuw werd begonnen met nieuwe recepten en sterk verbeterde brouwapparatuur. Sommige kloosters werden helemaal niet meer geopend: wel werden er later bieren ontwikkeld, vernoemd naar een abdij of klooster, waarbij de brouwerij dan royalties betaald aan de orde of rechtsopvolger van dat klooster. Die bieren zelf zijn niet per se gebaseerd op oude recepten – en als ze dat wel zijn, zullen ze onmiskenbaar anders smaken dan eeuwen geleden, toen de techniek eenvoudigweg minder ver gevorderd was. Maar linksom of rechtsom: qua diversiteit en variatie in kleuren, geuren en smaken van bier spant België zonder twijfel de historische kroon.

Belgische bierklassiekers bij Dare to Drink Different

In 2021 vierde brouwerij Rodenbach haar tweehonderdste verjaardag. Een prachtig voorbeeld van een brouwerij en bier dat wereldwijd als totale Belgische bierklassieker wordt gezien, en dus toch maar zo ‘jong’ is. Het ‘Rodenbach Classic’ heeft wereldwijd talloze prijzen in ontvangst mogen nemen en werd door de grootste bierschrijver aller tijden (Michael Jackson, the Beerhunter) als ‘meest verfrissende bier ter wereld geprezen.

Over de bierstijl saison is veel gezegd en geschreven, waarbij het traditionele verhaal van een bier dat zijn oorsprong vond op hoeves en boerderijen steeds vaker betwijfeld wordt. Laten we de ontstaansgeschiedenis even voor wat het is: boven alle twijfel verheven staat de saison van Brasserie Dupont. Deze wordt algemeen gezien als dé maatstaf waarlangs iedere saison gelegd mag worden. Maar traditie is nooit in beton gegoten, en altijd aan verandering onderhevig: zo is de interpretatie van saison volgens KEREL in onze ogen een moderne klassieker.

Een schoolvoorbeeld van een moderne klassieker is, volgens ons, de St. Bernardus Abt 12. De brouwerij (ooit begonnen als kaasmakerij) werd in 1946 gevraagd om het bier van de trappisten van St. Sixtus in Westvleteren te brouwen en kreeg het recept, de gist en zelfs de brouwmeester mee. Vanaf 1992 biedt het klooster zelf haar bier weer aan met het zegel ‘authentiek trappisten product’, en brouwt St. Bernardus onder eigen naam verder. De Abt 12, een knoert van een gerstewijn, wordt gezien als een van de beste in zijn soort en viert in 2021 pas zijn 75^ste verjaardag.